H Πανελλήνια Ομοσπονδία Φωτογράφων σε συνεργασία με τον οργανισμό Φοίβο θα πραγματοποιήσουν ένα ειδικό Webinar για πνευματικά δικαιώματα και GDPR!
Κατόπιν ενεργειών του Α’ Αντιπροέδρου της Ομοσπονδίας Ανδρέα Ανδρεόπουλου τo Webinar θα πραγματοποιηθεί στις 24 Ιανουαρίου, στις 14:30, με προσκεκλημένο τον Γιώργο Παπαθανασίου, Πρόεδρο του Οργανισμού Φοίβου, ο οποίος θα μιλήσει για τα πνευματικά δικαιώματα των φωτογράφων και το GDPR (General Data Protection Regulation) και πως επηρεάζει αυτό το επάγγελμα του φωτογράφου.
Στο Webinar μπορούν να συμμετάσχουν όλα τα ενεργά μέλη των Ενώσεων, που ανήκουν στην Πανελλήνια Ομοσπονδία Φωτογράφων.
Ακολουθούν κάποια στοιχεία που καλό θα ήταν να μελετήσουν όσοι δηλώσουν συμμετοχή στο Webinar.
Ο νόμος 2121/93
Η Ελλάδα προκειμένου να εκσυγχρονίσει τη νομοθεσία της στα θέματα της Πνευματικής Ιδιοκτησίας θέσπισε το Ν. 2121/93, ο οποίος εναρμόνισε τη νομοθεσία με τα ισχύοντα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και αντικατέστησε το απαρχαιωμένο νομικό πλαίσιο που ίσχυε μέχρι τότε.
Ο Νόμος ήταν αποτέλεσμα μακρόχρονης επεξεργασίας από επιστημονικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς φορείς, είχε την υποστήριξη όλων των κομμάτων της Ελληνικής Βουλής και δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ αρ. Φύλλου 25/τεύχος Α΄/4-3-93.ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΤΟΥ ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΥ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ 2121/93
Ο νόμος 2121/93 «Περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας και Συγγενικών Δικαιωμάτων», που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ αρ. Φύλλου 25/τεύχος Α΄/4-3-93, ρητά κατοχυρώνει τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας του φωτογράφου τόσο μέσα από τις γενικές διατάξεις του άρθρου 2 «Περί Αντικειμένου του Δικαιώματος», του άρθρου 3 «Περί Περιουσιακού Δικαιώματος», του άρθρου 4 «Περί Ηθικού Δικαιώματος», αλλά και ειδικότερες διατάξεις, όπως το άρθρο 38 που αναφέρεται αποκλειστικά στα «Δικαιώματα Φωτογράφων».
Οι φωτογραφίες – «πρωτότυπα πνευματικά δημιουργήματα της τέχνης», προστατεύονται ως αυτοτελή έργα που εκφράζονται με ορισμένη μορφή. Ο δημιουργός αποκτά τις εξουσίες πάνω στο έργο του πρωτογενώς, με τη δημιουργία του έργου και χωρίς άλλες διατυπώσεις, η δε προστασία είναι ανεξάρτητη από την αξία του έργου.
Στα χέρια του δημιουργού-φωτογράφου προσφέρεται το απαραίτητο πλέγμα διατάξεων που τον κατοχυρώνουν. Η μεθόδευση της προστασίας και της διεκδίκησης των δικαιωμάτων του φωτογράφου εφ` όσον παραβιασθούν, ανήκει πλέον στη δική του πρωτοβουλία.
Παραθέτουμε στη συνέχεια τα βασικά σημεία του Ν.2121/93 όσον αφορά την προστασία των δικαιωμάτων του φωτογράφου:
Aρθρο 1
Πνευματική ιδιοκτησία
1. Οι πνευματικοί δημιουργοί, με τη δημιουργία του έργου, αποκτούν πάνω σ’ αυτό πνευματική ιδιοκτησία, που περιλαμβάνει, ως αποκλειστικά και απόλυτα δικαιώματα, το δικαίωμα της εκμετάλλευσης του έργου (περιουσιακό δικαίωμα) και το δικαίωμα της προστασίας του προσωπικού τους δεσμού προς αυτό (ηθικό δικαίωμα).
2. Τα δικαιώματα αυτά περιλαμβάνουν τις εξουσίες, που προβλέπονται στα άρθρα 3 και 4 του παρόντος νόμου.
Aρθρο 2
Αντικείμενο του δικαιώματος
1. Ως έργο νοείται κάθε πρωτότυπο πνευματικό δημιούργημα λόγου, τέχνης ή επιστήμης, που εκφράζεται με οποιαδήποτε μορφή, ιδίως τα γραπτά ή προφορικά κείμενα, οι μουσικές συνθέσεις, με κείμενο ή χωρίς, τα θεατρικά έργα, με μουσική ή χωρίς, οι χορογραφίες και οι παντομίμες, τα οπτικοακουστικά έργα, τα έργα των εικαστικών τεχνών, στα οποία περιλαμβάνονται τα σχέδια, τα έργα ζωγραφικής και γλυπτικής, τα χαρακτικά έργα και οι λιθογραφίες, τα αρχιτεκτονικά έργα, οι φωτογραφίες, τα έργα των εφαρμοσμένων τεχνών, οι εικονογραφήσεις, οι χάρτες, τα τρισδιάστατα έργα που αναφέρονται στη γεωγραφία, την τοπογραφία, την αρχιτεκτονική ή την επιστήμη.
4. Η προστασία του παρόντος νόμου είναι ανεξάρτητη από την αξία και τον προορισμό του έργου, καθώς και από το γεγονός ότι το έργο προστατεύεται ενδεχομένως και από άλλες διατάξεις.
5. Η προστασία του παρόντος νόμου δεν εκτείνεται σε επίσημα κείμενα με τα οποία εκφράζεται η άσκηση πολιτειακής αρμοδιότητας και ιδίως σε νομοθετικά, διοικητικά ή δικαστικά κείμενα, καθώς και στις εκφράσεις της λαϊκής παράδοσης, στις ειδήσεις και στα απλά γεγονότα ή στοιχεία
Aρθρο 3
Το περιουσιακό δικαίωμα
1. Το περιουσιακό δικαίωμα δίνει στο δημιουργό ιδίως την εξουσία να επιτρέπει ή να απαγορεύει: α) την εγγραφή και την αναπαραγωγή του έργου με κάθε μέσο, όπως μηχανικά, φωτοχημικά ή ηλεκτρονικά μέσα· β) τη μετάφραση του έργου· γ) τη διασκευή, την προσαρμογή ή άλλες μετατροπές του έργου· δ) τη θέση σε κυκλοφορία του πρωτοτύπου ή αντιτύπων του έργου με μεταβίβαση της κυριότητας, με εκμίσθωση ή με δημόσιο δανεισμό, καθώς και την επιβολή περιοριστικών όρων στη μεταβίβαση, την εκμίσθωση ή το δημόσιο δανεισμό, ιδίως σε ό,τι αφορά τη χρήση των αντιτύπων· ε) την παρουσίαση του έργου στο κοινό· στ) τη δημόσια εκτέλεση του έργου· ζ) τη μετάδοση ή αναμετάδοση του έργου στο κοινό με τη ραδιοφωνία και την τηλεόραση, με ηλεκτρομαγνητικά κύματα ή με καλώδια ή με άλλους υλικούς αγωγούς ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο, παραλλήλως προς την επιφάνεια της γης ή μέσω δορυφόρων η) τη εισαγωγή αντιτύπων του έργου, που παρήχθησαν στο εξωτερικό χωρίς τη συναίνεση του δημιουργού ή, εφόσον πρόκειται για εισαγωγή από χώρες εκτός της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, που το δικαίωμα της εισαγωγής αντιτύπων στην Ελλάδα είχε συμβατικά διατηρηθεί από το δημιουργό.
2. Δημόσια θεωρείται κάθε χρήση ή εκτέλεση ή παρουσίαση του έργου, που κάνει το έργο προσιτό σε κύκλο προσώπων ευρύτερο από το στενό κύκλο της οικογένειας και το άμεσο κοινωνικό περιβάλλον, ανεξαρτήτως από το αν τα πρόσωπα αυτού του ευρύτερου κύκλου βρίσκονται στον ίδιο ή σε διαφορετικούς χώρους.
Aρθρο 4
Το ηθικό δικαίωμα
1. Το ηθικό δικαίωμα δίνει στο δημιουργό ιδίως τις εξουσίες: α) της απόφασης για το χρόνο, τον τόπο και τον τρόπο κατά τους οποίους το έργο θα γίνει προσιτό στο κοινό (δημοσίευση)· β) της αναγνώρισης της πατρότητας του πάνω στο έργο και ειδικότερα την εξουσία να απαιτεί, στο μέτρο του δυνατού, τη μνεία του ονόματος του στα αντίτυπα του έργου του και σε κάθε δημόσια χρήση του έργου του ή, αντίθετα, να κρατάει την ανωνυμία του ή να χρησιμοποιεί ψευδώνυμο· γ) της απαγόρευσης κάθε παραμόρφωσης, περικοπής ή άλλης τροποποίησης του έργου του, καθώς και κάθε προσβολής του δημιουργού οφειλόμενης στις συνθήκες παρουσίασης του έργου στο κοινό· δ) της προσπέλασης στο έργο του, έστω και αν το περιουσιακό δικαίωμα στο έργο ή η κυριότητα στον υλικό φορέα του έργου ανήκει σε άλλον, οπότε η προσπέλαση πρέπει να πραγματοποιείται κατά τρόπο που προκαλεί τη μικρότερη δυνατή ενόχληση στο δικαιούχο· ε) προκειμένου περί έργων λόγου ή επιστήμης, της υπαναχώρησης από συμβάσεις μεταβίβασης του περιουσιακού δικαιώματος ή εκμετάλλευσής του ή άδειας, εκμετάλλευσής του εφόσον αυτό είναι αναγκαίο για την προστασία της προσωπικότητας του εξαιτίας μεταβολής στις πεποιθήσεις του ή στις περιστάσεις και με καταβολή αποζημίωσης στον αντισυμβαλλόμενο για τη θετική του ζημία.
3. Το ηθικό δικαίωμα είναι ανεξάρτητο από το περιουσιακό δικαίωμα και παραμένει στο δημιουργό ακόμα και μετά τη μεταβίβαση του περιουσιακού δικαιώματος.
Aρθρο 6
Αρχικός δικαιούχος
1.O δημιουργός ενός έργου είναι ο αρχικός δικαιούχος του περιουσιακού και του ηθικού δικαιώματος επί του έργου.
2. Τα δικαιώματα αποκτώνται πρωτογενώς χωρίς διατυπώσεις.
Aρθρο 14
Τύπος των δικαιοπραξιών
Δικαιοπραξίες που αφορούν τη μεταβίβαση εξουσιών από το περιουσιακό δικαίωμα, την ανάθεση ή την άδεια εκμετάλλευσης και την άσκηση του ηθικού δικαιώματος είναι άκυρες αν δεν καταρτισθούν εγγράφως. Την ακυρότητα μπορεί να επικαλεσθεί μόνο ο πνευματικός δημιουργός.
Aρθρο 38
Δικαιώματα φωτογράφων
1. Η μεταβίβαση του περιουσιακού δικαιώματος ή η σύμβαση και η άδεια εκμετάλλευσης, που αφορούν δημοσίευση φωτογραφίας σε εφημερίδα ή περιοδικό ή άλλο μέσο μαζικής ενημέρωσης, καλύπτει, εφόσον δεν υπάρχει αντίθετη συμφωνία, τη δημοσίευση της φωτογραφίας στη συγκεκριμένη εφημερίδα ή το συγκεκριμένο περιοδικό ή το συγκεκριμένο μέσο μαζικής ενημέρωσης, στο οποίο αναφερόταν η μεταβίβαση ή η σύμβαση και η άδεια εκμετάλλευσης, καθώς και τη διατήρηση της στο αρχείο τους. Για κάθε δημοσίευση μετά την πρώτη, οφείλεται το μισό της τρέχουσας αμοιβής. Η δημοσίευση φωτογραφίας από αρχείο εφημερίδας ή περιοδικού ή άλλου μέσου μαζικής ενημέρωσης, που έχει μεταβιβασθεί δεν επιτρέπεται χωρίς την αναφορά του τίτλου της εφημερίδας ή του περιοδικού ή του ονόματος του μέσου μαζικής ενημέρωσης, στο αρχείο των οποίων έχει περιέλθει αρχικά με νόμιμο τρόπο η φωτογραφία.
2. Εφόσον για τη δημοσίευση της φωτογραφίας παραχωρείται το πρωτότυπο της φωτογραφικής αποτύπωσης, η παραχώρηση αυτή, αν δεν υπάρχει αντίθετη συμφωνία, αφορά μόνο τη χρήση του πρωτοτύπου που πρέπει να επιστρέφεται στο φωτογράφο μετά την πραγματοποίηση της χρήσης για την πρώτη δημοσίευση.
3. Ο φωτογράφος διατηρεί το δικαίωμα αναζήτησης και επιστροφής των φωτογραφιών του, που δεν έχουν δημοσιευθεί, σε οποιοδήποτε χρονικό διάστημα μετά την παρέλευση τριμήνου από τη σύμβαση ή την άδεια εκμετάλλευσης προς τη συγκεκριμένη εφημερίδα ή το συγκεκριμένο περιοδικό ή άλλο μέσο μαζικής ενημέρωσης.
4. Σε κάθε δημοσίευση φωτογραφίας, πρέπει να αναφέρεται το όνομα του φωτογράφου. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση μεταβίβασης αρχείου εφημερίδας ή περιοδικού ή άλλου μέσου μαζικής ενημέρωσης.
5. Ο ιδιοκτήτης εφημερίδας ή περιοδικού δεν μπορεί να εκδίδει βιβλία ή λευκώματα και να πραγματοποιεί εκθέσεις χρησιμοποιώντας ως υλικό φωτογραφίες του μισθωτή φωτογράφου χωρίς την άδεια του. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση δανεισμού.
Aρθρο 39
Ακυρότητα αντίθετων συμφωνιών
Συμφωνίες, που προβλέπουν ρυθμίσεις διαφορετικές ή ύψος αμοιβών χαμηλότερο από τα καθοριζόμενα με τα προηγούμενα άρθρα του παρόντος κεφαλαίου, είναι, εφόσον δεν ορίζεται άλλως στο νόμο, άκυρες κατά το μέτρο που περιέχουν ρήτρες δυσμενέστερες για τους δημιουργούς.
Aρθρο 72
Κατάργηση διατάξεων και ρύθμιση άλλων θεμάτων
5. Το άρθρο 38 παράγραφος 4 εδάφιο α’ του παρόντος νόμου εφαρμόζεται για τη δημοσίευση οποιασδήποτε φωτογραφίας.
Ορισμένες διατάξεις του τροποποιήθηκαν πρόσφατα, με το Ν.4481 “Συλλογική διαχείριση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων κ.α.”, ο οποίος τέθηκε σε ισχύ από 20-07-2017 (ΦΕΚ αρ. Φύλλου 100/τεύχος Α΄).
Νόμιμη χρήση φωτογραφιών
● Για τις φωτογραφίες, όπως και για τα άλλα πνευματικά έργα του λόγου, της τέχνης ή της επιστήμης, υπάρχουν πνευματικά δικαιώματα (copyright).
● Τα δικαιώματα αυτά στην Ελλάδα ρυθμίζονται με το Νόμο 2121/93.
● Ο φωτογράφος, με βάση τον παραπάνω νόμο, αποκτά για τις φωτογραφίες του όλα τα δικαιώματα με τη δημιουργία τους, χωρίς να απαιτείται καμιά άλλη διατύπωση και ανεξάρτητα από την αξία κάθε φωτογραφίας.
● Τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας αποτελούνται από το «περιουσιακό» και από το «ηθικό δικαίωμα» πνευματικής ιδιοκτησίας
● Η «εκμετάλλευση του δικαιώματος» (δηλαδή ο τρόπος χρήσης του έργου και η αμοιβή του φωτογράφου) είναι μια εξουσία του περιουσιακού δικαιώματος και η «αναγνώριση της πατρότητας» της κάθε φωτογραφίας (δηλαδή το όνομα του φωτογράφου) είναι μία εξουσία ηθικού δικαιώματος.
Με βάση αυτά τα δικαιώματα ο φωτογράφος μπορεί να επιτρέπει ή να απαγορεύει τη χρήση του έργου του, να καθορίζει τους όρους εκμετάλλευσής του, καθώς και να αναγράφεται το όνομά του ως δημιουργού της φωτογραφίας.
● Όσον αφορά τους μισθωτούς φωτογράφους, αν δεν υπάρχει αντίθετη έγγραφη συμφωνία, τότε στον εργοδότη μεταβιβάζονται αυτοδικαίως εκείνες μόνο οι εξουσίες από το περιουσιακό δικαίωμα, που είναι αναγκαίες για την εκπλήρωση του σκοπού της σύμβασης.
● Ειδικά για τους φωτογράφους που απασχολούνται με οποιαδήποτε σχέση εργασίας στο Δημόσιο ή Ν.Π.Δ.Δ., σε εκτέλεση του υπηρεσιακού τους καθήκοντος, το περιουσιακό δικαίωμα επί των έργων που δημιούργησαν μεταβιβάζεται αυτοδικαίως στον εργοδότη, εκτός αν υπάρχει αντίθετη έγγραφη συμφωνία.
● Οι φωτογραφίες προστατεύονται ως αυτοτελή έργα και, προκειμένου να γίνεται νόμιμα η εκμετάλλευσή τους από τρίτους, πρέπει ο δημιουργός φωτογράφος εγγράφως να έχει εκχωρήσει αντίστοιχο δικαίωμα («άδεια εκμετάλλευσης») για κάθε συγκεκριμένη χρήση του έργου του ή να έχει μεταβιβάσει το περιουσιακό δικαίωμα του έργου του.
● Η άδεια εκμετάλλευσης (χρήση φωτογραφίας) εκχωρείται μόνο από το φωτογράφο δημιουργό, αφού η χρήση των φωτογραφιών αποτελεί μέρος του πνευματικού δικαιώματος του φωτογράφου (συγκεκριμένα του περιουσιακού δικαιώματός του).Σε απλή γλώσσα αυτό σημαίνει πως ο φωτογράφος, είτε ως ελεύθερος επαγγελματίας είτε ως μισθωτός, δεν «πουλάει» φωτογραφίες, αλλά «μεταβιβάζει» το περιουσιακό του δικαίωμα επ` αυτών ή «εκχωρεί» ορισμένες εξουσίες του περιουσιακού του δικαιώματος (γιατί το ηθικό δικαίωμα είναι αμεταβίβαστο), έναντι αμοιβής που συμφωνείται.
● Οποιαδήποτε χρήση φωτογραφίας (αντιγραφή, αναπαραγωγή κλπ) χωρίς άδεια από τον δημιουργό της είναι παράνομη και οι κυρώσεις του νόμου, ποινικές και αστικές, είναι αυστηρότατες. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι οι ποινικές κυρώσεις μπορεί να είναι φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους και αποζημίωση ύψους τουλάχιστον του διπλάσιου της αγοραίας αμοιβής του κάθε έργου, καθώς και αφαίρεση άδειας της παρανομούσας επιχείρισης, σε περίπτωση που παραβιάζει το νόμο κατ` επανάληψη. Για την εφαρμογή του νόμου θα πρέπει να προσφύγει ο ίδιος ο θιγόμενος στα δικαστήρια, εκτός αν έχει εκχωρήσει την εκμετάλλευση του περιουσιακού του δικαιώματος στον Οργανισμό Συλλογικής Διαχείρισης πρίν απο την προσβολή του ως προς το συγκεκριμένο έργο.
● Απαγορεύεται επίσης οποιαδήποτε παραποίηση, αλλοίωση ή και χρήση τμήματος φωτογραφίας χωρίς τη συναίνεση του δημιουργού.
● Η αναγραφή του ονόματος του φωτογράφου σε κάθε χρήση φωτογραφίας (ηθικό δικαίωμα) είναι υποχρεωτική και ανεξάρτητη από τυχόν άλλους όρους της άδειας εκμετάλλευσης.
● Ορισμένα δικαιώματα, επειδή είναι πρακτικά αδύνατο να τα ασκήσει κάθε δημιουργός μόνος του, (όπως το δικαίωμα της «εύλογης αμοιβής», που αφορά την αποζημίωση των δημιουργών για την ιδιωτική αναπαραγωγή -προς προσωπική και μόνο χρήση- έργων που έχουν προηγουμένως δημοσιευθεί νόμιμα), ο νόμος προβλέπει ότι ασκούνται υποχρεωτικά από τους Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης.
GDPR Γενικός Κανονισμός για την Προστασία των Δεδομένων
Ο Γενικός Κανονισμός για την Προστασία των Δεδομένων (ΕΕ) 2016/679 ( ΓΚΠΔ ) είναι ένας κανονισμός στην νομοθεσία της ΕΕ για την προστασία των δεδομένων και την ιδιωτικότητα στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (ΕΟΧ). Αναφέρεται επίσης στη μεταφορά προσωπικών δεδομένων εκτός των χωρών της ΕΕ και του ΕΟΧ. Ο πρωταρχικός στόχος του GDPR είναι να δώσει στα άτομα τον έλεγχο των προσωπικών τους δεδομένων και να απλοποιήσει το ρυθμιστικό περιβάλλον για τις διεθνείς επιχειρήσεις ενοποιώντας τον κανονισμό εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συμπληρώνοντας την Οδηγία Προστασίας Δεδομένων 95/46 / ΕΚ, ο εν λόγω κανονισμός περιέχει διατάξεις και απαιτήσεις που σχετίζονται με την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων ατόμων (που ονομάζονται επίσημα υποκείμενα δεδομένων στον ΓΚΠΔ) που βρίσκονται στον ΕΟΧ και ισχύει για οποιαδήποτε επιχείρηση – ανεξάρτητα από την τοποθεσία, την υπηκοότητα ή την κατοικία των υποκειμένων των δεδομένων – που επεξεργάζεται τις προσωπικές πληροφορίες των ατόμων εντός του ΕΟΧ.
Θα βρείτε τον κανονισμό εδώ.
Φοίβος – Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης και Προστασίας Πνευματικών Δικαιωμάτων Φωτογράφων
Ο «ΦΟΙΒΟΣ» είναι ο Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας των φωτογράφων υπό την μορφή του Αστικού Μη Κερδοσκοπικού Συνεταιρισμού Περιορισμένης Ευθύνης, που έχει ως σκοπό την προστασία ή/και την διαχείριση των περιουσιακών δικαιωμάτων των φωτογράφων – συνεταίρων μελών του.
Επίσης ο «ΦΟΙΒΟΣ» μπορεί να παρέχει κάθε δυνατή νομική βοήθεια στους συνεταίρους όσον αφορά τα δικαιώματα Πνευματικής Ιδιοκτησίας που του έχουν αναθέσει, να διαχειρίζεται και να προστατεύει το πρωτογενές δικαίωμα όσων μελών του επιθυμούν την εκπροσώπησή τους κατά τη διάρκεια διαπραγματεύσεων συμβάσεών τους καθώς και την αντίστοιχη εκπροσώπησή τους ενώπιον Δικαστηρίων σε ατομική βάση, κι επίσης μπορεί να συνάπτει συμβάσεις με τους χρήστες για τον καθορισμό των όρων εκμετάλλευσης των έργων και της οφειλόμενης αμοιβής, κ.α.
